Nhiễm vi rút Herpes simplex, thường được gọi là mụn rộp, có thể do loại I hoặc loại II gây ra. Loại I lây truyền chủ yếu qua tiếp xúc giữa miệng với miệng gây ra các triệu chứng trong hoặc xung quanh miệng (herpes miệng). Loại II chủ yếu lây truyền qua đường tình dục, gây nhiễm trùng vùng hậu môn (mụn rộp sinh dục). Loại I cũng được truyền sang vùng sinh dục do tiếp xúc giữa miệng và bộ phận sinh dục bị nhiễm vi rút herpes.
Hầu hết những người bị mụn rộp ở miệng và sinh dục không có triệu chứng nghiêm trọng nhưng có thể phát triển mụn rộp hoặc loét gây đau đớn ở khu vực bị nhiễm bệnh.
Virus Herpes simplex loại I (HSV-1)
Đây là một bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh chóng và phổ biến trên toàn thế giới. Hầu hết các trường hợp nhiễm HSV-1 xảy ra trong thời thơ ấu và người đó sẽ “sống chung” với HSV-1 suốt đời. HSV-1 là nguyên nhân chính gây ra mụn rộp ở miệng (nhiễm trùng trong hoặc xung quanh miệng) nhưng một số ít HSV-1 là mụn rộp sinh dục (nhiễm vi rút ở vùng hậu môn – sinh dục).
Virus Herpes simplex loại I phổ biến như thế nào?
Năm 2012, gần 3,7 tỷ người dưới 50 tuổi hoặc 67% dân số mang HSV-1. Tỷ lệ lây nhiễm cao nhất ở Châu Phi (87%) và thấp nhất ở Châu Mỹ (40-50%).
Có 140 triệu người từ 15-49 tuổi bị nhiễm HSV-1 sinh dục trên toàn thế giới, nhưng tỷ lệ khác nhau tùy theo khu vực. Hầu hết mọi người bị nhiễm HSV-1 sinh dục ở Châu Mỹ, Châu Âu và Tây Thái Bình Dương. Ở các khu vực khác, ví dụ như Châu Phi, hầu hết HSV-1 bị nhiễm khi còn trẻ, ở độ tuổi hoạt động tình dục.
Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm virus Herpes loại I (HSV-1)
Herpes miệng hầu như không có triệu chứng. Hầu hết những người bị nhiễm HSV-1 không biết mình bị bệnh. Các triệu chứng của bệnh mụn rộp miệng bao gồm lở miệng hoặc mụn nước đau trong hoặc xung quanh miệng. Người bị nhiễm thường sẽ cảm thấy ngứa, rát quanh miệng trước khi các mụn nước xuất hiện. Sau lần xuất hiện đầu tiên, mụn rộp hoặc vết loét có thể xuất hiện theo chu kỳ. Chu kỳ dài hay ngắn khác nhau ở mỗi người.
Mụn rộp sinh dục do HSV-1 gây ra thường không có triệu chứng hoặc có thể có các triệu chứng vừa phải không được ghi nhận. Khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng, người bệnh sẽ thấy xuất hiện 1 hoặc nhiều mụn nước hoặc vết loét ở vùng hậu môn, sinh dục. Sau đợt mụn rộp sinh dục đầu tiên, các triệu chứng có thể tái phát, nhưng mụn rộp sinh dục do HSV-1 thường không tái phát.
Đường lây truyền của virus Herpes simplex loại I (HSV-1)
HSV-1 chủ yếu lây truyền qua đường miệng, tiếp xúc với mụn nước, nước bọt và các bề mặt trong hoặc xung quanh miệng. HSV-1 có thể lây truyền sang vùng sinh dục khi quan hệ tình dục bằng miệng.
HSV-1 có thể mắc phải từ miệng hoặc bề mặt da trông bình thường và không có triệu chứng. Nguy cơ nhiễm trùng cao nhất là khi có mụn nước hoặc vết loét.
Những người đã bị nhiễm herpes miệng do HSV-1 thường không bị nhiễm HSV-1 ở hậu môn.
Trong một số trường hợp rất hiếm, HSV-1 có thể truyền từ người mẹ bị nhiễm herpes sinh dục sang con của mình trong khi sinh.
Các trường hợp phức tạp do virus Herpes loại I gây ra
Bệnh nghiêm trọng
Ở những người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như những người nhiễm HIV, HSV-1 có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và thường tái phát. Thậm chí hiếm hơn, nhiễm HSV-1 có thể dẫn đến viêm não hoặc viêm giác mạc (nhiễm vi rút HPV-1 trong mắt).
Herpes sơ sinh
Mụn rộp ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra khi trẻ sơ sinh tiếp xúc với HSV trong đường sinh dục khi mới sinh. Đây là một tình trạng hiếm gặp, xảy ra với khoảng 10 trẻ trên 100.000 ca sinh trên toàn thế giới nhưng có thể dẫn đến di chứng não hoặc tử vong. Nguy cơ mắc bệnh mụn rộp ở trẻ sơ sinh là cao nhất khi người mẹ bị nhiễm HSV lần đầu trong ba tháng cuối của thai kỳ. Những phụ nữ đã nhiễm HSV trước khi mang thai có nguy cơ lây truyền HSV sang con mới sinh là rất thấp.
Tác động tâm lý xã hội
Mụn rộp miệng tái phát thường gây khó chịu cho người mắc phải. Hơn nữa, nó có thể dẫn đến trầm cảm và bị xã hội kỳ thị. Với bệnh mụn rộp sinh dục, những yếu tố này có ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng cuộc sống và quan hệ tình dục.
Điều trị virus herpes loại I
Thuốc kháng vi-rút như acyclovir, famciclovir và valacyclovir có hiệu quả đối với những người bị nhiễm HSV. Chúng giúp giảm mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng nhưng không thể chữa khỏi bệnh.
Phòng chống virus Herpes simplex loại I
HSV-1 lây lan chủ yếu khi bùng phát mụn rộp miệng nhưng cũng có thể lây lan khi không có triệu chứng. Những người có các triệu chứng của herpes miệng nên tránh tiếp xúc bằng miệng với người khác hoặc dùng chung đồ vật có tiếp xúc với nước bọt. Họ cũng nên kiêng quan hệ tình dục bằng miệng để tránh lây lan mụn rộp sang vùng sinh dục của bạn tình. Những người đang có các triệu chứng của bệnh mụn rộp sinh dục không nên tham gia vào hoạt động tình dục.
Những người đã có vi rút HSV-1 không có nguy cơ mắc thêm HSV-1, nhưng họ vẫn có thể bị nhiễm HSV-2.
Sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên giúp ngăn ngừa lây truyền bệnh mụn rộp sinh dục. Dù bằng cách nào thì bao cao su cũng chỉ có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm vì mụn rộp sinh dục có thể lây truyền ở những vùng không được bao cao su.
Có rất nhiều nghiên cứu vắc xin HSV đang được tiến hành để giúp cộng đồng kiểm soát dịch bệnh, nhưng vẫn chưa có vắc xin nào được sử dụng chính thức.
Virus Herpes simplex loại II
HSV-2 là bệnh lây truyền qua đường tình dục gây mụn rộp sinh dục hàng đầu trên toàn thế giới. Bên cạnh HSV-1, HSV-2 là nguyên nhân chính gây ra bệnh mụn rộp sinh dục. Người nhiễm HSV-2 sẽ phải sống chung với virus suốt đời mà không thể chữa khỏi.
Herpes simplex loại II phổ biến như thế nào?
Gần 417 triệu người trên thế giới đang sống chung với virus. Tỷ lệ nhiễm HSV-2 cao nhất ở Châu Phi (31,5%), tiếp theo là Châu Mỹ (14,4%).
Phụ nữ bị nhiễm HSV-2 nhiều hơn nam giới. Năm 2012, gần 267 triệu phụ nữ và 150 triệu nam giới bị nhiễm bệnh, do lây truyền qua đường tình dục từ nam sang nữ cao hơn từ nữ sang nam.
Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm virus Herpes simplex loại II (HSV-2)
Mụn rộp sinh dục thường không có triệu chứng hoặc các triệu chứng trung bình không được ghi nhận. Hầu hết những người bị nhiễm không biết họ có vi rút. Khoảng 10 – 20% những người bị nhiễm HSV-2 đã từng bị mụn rộp sinh dục trước đó.
Khi các triệu chứng xảy ra, mụn rộp sinh dục thường có một hoặc nhiều mụn nước hoặc vết loét ở vùng hậu môn hoặc bộ phận sinh dục. Các triệu chứng khác bao gồm sốt, đau nhức cơ thể và sưng hạch bạch huyết (sưng hạch bạch huyết).
Sau đợt mụn rộp sinh dục HSV-2 đầu tiên, các triệu chứng lúc tái phát thường xuyên xảy ra nhưng không nghiêm trọng như đợt ban đầu. Mức độ tái phát có xu hướng giảm dần theo thời gian. Những người bị nhiễm HSV-2 có thể bị ngứa, đau ngắn ở chân, hông và mông trước khi xuất hiện các vết loét ở bộ phận sinh dục.
Đường lây truyền của virus Herpes loại II (HSV-2)
HSV-2 lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, tiếp xúc với các bề mặt sinh dục, da, mụn rộp hoặc chất dịch cơ thể của người bị nhiễm bệnh. HSV-2 có thể lây lan từ da vùng sinh dục hoặc hậu môn và trông vẫn bình thường. Vi rút vẫn có thể lây truyền ngay cả khi không có triệu chứng xuất hiện.
Trong một số trường hợp hiếm hoi, HSV-2 có thể truyền từ mẹ sang con trong khi sinh.
Các trường hợp phức tạp do virus Herpes simplex loại II gây ra
- HSV-2 và HIV
Cả hai loại virus đã được chứng minh là có ảnh hưởng lẫn nhau. HSV-2 làm tăng nguy cơ nhiễm HIV gấp ba lần. Những người nhiễm cả HIV và HSV-2 thường truyền HIV cho người khác. HSV-2 là một trong những bệnh lây nhiễm phổ biến nhất ở những người nhiễm HIV, và 60-90% người nhiễm HIV cũng bị nhiễm HSV-2.
Nhiễm HSV-2 ở những người nhiễm HIV (và những người bị suy giảm miễn dịch khác) thường có các triệu chứng dữ dội hơn và tái phát thường xuyên hơn. Ở những người đã chuyển sang giai đoạn AIDS, HSV-2 có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng nhưng hiếm gặp như viêm màng não, viêm thực quản, viêm gan, viêm phổi, hoại tử võng mạc hoặc nhiễm trùng lan rộng.
- Bệnh não Herpes ở trẻ sơ sinh
Xảy ra khi trẻ sơ sinh tiếp xúc với HSV trong đường sinh dục khi mới sinh. Đây là một trường hợp hiếm gặp, xảy ra với khoảng 10 trên 100.000 ca sinh mới trên toàn cầu nhưng có thể dẫn đến di chứng não hoặc tử vong. Nguy cơ mắc bệnh mụn rộp ở trẻ sơ sinh cao nhất khi phụ nữ bị nhiễm HSV lần đầu vào cuối thai kỳ. Phụ nữ từng bị mụn rộp sinh dục trước khi mang thai có nguy cơ lây truyền HSV sang con rất thấp.
Ảnh hưởng tâm lý xã hội
Các triệu chứng tái phát của mụn rộp sinh dục có thể gây đau đớn và dẫn đến sự kỳ thị của xã hội. Những điều này ảnh hưởng nhất định đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ tình dục của người bệnh.
Điều trị virus Herpes loại II
Thuốc kháng vi-rút như acyclovir, famciclovir và valacyclovir có hiệu quả đối với những người bị nhiễm vi-rút herpes. Chúng giúp giảm mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng nhưng không thể chữa khỏi bệnh.
Phòng chống virus Herpes simplex loại II (HSV-2)
Những người bị nhiễm HSV sinh dục nên hạn chế hoạt động tình dục khi các triệu chứng của bệnh mụn rộp sinh dục đang xảy ra. HSV-2 dễ lây nhất khi bùng phát mụn rộp, nhưng cũng có thể lây khi không có triệu chứng.
Sử dụng bao cao su thường xuyên và đúng cách có thể giúp giảm nguy cơ lây lan mụn rộp sinh dục, nhưng không thể bảo vệ hoàn toàn bạn hoặc bạn tình của bạn vì HSV phổ biến hơn ở những khu vực không được bao cao su. Cắt da quy đầu có thể bảo vệ một phần khỏi HSV-2, HIV và HPV.
Y học đang nghiên cứu vắc-xin chống lại HSV loại 2 hoặc thuốc đặt âm đạo và hậu môn để ngăn ngừa các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục.
Bài viết thực hiện bởi G3VN dưới sự hỗ trợ từ Trung tâm LIFE.
