Xét nghiệm elisa là gì? cách thực hiện xét nghiệm elisa HIV

Khái niệm xét nghiệm Elisa HIV là gì?

Xét nghiệm Elisa là một trong các loại xét nghiệm HIV được viết tắt bởi cụm từ (Enzyme-linked Immunosorbent Assay) là một phương pháp sinh hóa chủ yếu được sử dụng trong miễn dịch học để xác định sự hiện diện của  kháng thể / kháng nguyên trong một mẫu.

Kỹ thuật Elisa có thể phát hiện nhiều vi sinh vật gây bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm và đặc biệt là phát hiện  sự hiện diện của virus HIV ở giai đoạn đầu. Xét nghiệm HIV Elisa  là một xét nghiệm miễn dịch  gián tiếp với một loại enzym cho thấy sự hiện diện của virus HIV bằng cách phát hiện các kháng thể chống lại HIV. Đây là một loại xét nghiệm HIV phổ biến thường mất 2 tuần để có kết quả. Qua xét nghiệm sàng lọc mẫu máu có chứa kháng thể HIV, nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc dương tính và cho thấy có kháng thể kháng HIV thì người bệnh đã nhiễm HIV.

Bệnh HIV lây truyền qua nhiều con đường khác nhau và hiện nay vẫn chưa có thuốc đặc trị HIV. Bệnh cần được phát hiện càng sớm càng tốt, điều trị và phòng ngừa càng tốt, thì tuổi thọ người bệnh càng kéo dài, và cần phải có những biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt. Đây là một căn bệnh rất dễ lây lan và  ở giai đoạn cuối, nó trở thành một dạng bệnh AIDS rất nguy hiểm. Các cặp vợ chồng đang mang thai nên cố gắng thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để ngăn ngừa bệnh lây sang con của họ. Xét nghiệm HIV bằng phương pháp xét nghiệm Elisa đặc biệt hữu ích đối với người bệnh đang nghi ngờ nhiễm HIV theo một cách nào đó.

Ưu và nhược điểm của xét nghiệm Elisa HIV

Ưu điểm:

• Có thể chạy nhiều mẫu cùng lúc, có thể sử dụng máy móc tự động để giảm bớt sự xử lý của người kiểm tra, tránh sai sót và nguy cơ lây nhiễm. 
• Kết quả được đọc bằng máy tính nên mang tính khách quan cao. 
• Thông số kỹ thuật và bảng kết quả có thể được lưu tự động nên rất thuận tiện trong việc kiểm tra và đánh giá chất lượng xét nghiệm.
• Chi phí cho một lần kiểm tra tương đối rẻ.

Nhược điểm:

• Để thực hiện phép thử Elisa cho kết quả chính xác, cần phải đầu tư vào thiết bị và chi phí bảo trì. 
• Sản phẩm sinh học nên được bảo quản ở nhiệt độ 4-8 độ. 
• Không phù hợp với số lượng mẫu nhỏ. 
• Yêu cầu thời gian tương đối dài (2 – 3 giờ).

Những đối tượng cần tham gia xét nghiệm Elisa HIV :

Xét nghiệm HIV Elisa nên được thực hiện, vì vẫn chưa có thuốc đặc trị để điều trị căn bệnh này. Nếu bệnh được phát hiện sớm, người bệnh cần được điều trị kịp thời để giảm tác động tiêu cực của virus đối với cơ thể người bệnh. 

• Người bình thường: Kết hợp xét nghiệm HIV với kiểm tra sức khỏe định kỳ để tránh nguy cơ thiếu hiểu biết. 
• Người đã hiến máu. 
• Phụ nữ có thai. 
• Nhóm nguy cơ cao nhiễm HIV: mại dâm, tiêm chích ma túy, nam quan hệ tình dục đồng giới, người mắc bệnh lao, người chuyển giới, người mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, vợ/chồng/con cái người nhiễm

HIV anh / chị / em của những người dương tính với HIV, có thói quen quan hệ tình dục nguy cơ, bị phơi nhiễm với HIV hoặc có virus viêm gan B hoặc C.

Thời điểm nào nên làm xét nghiệm HIV :

Xét nghiệm sau nguy cơ trong 7 ngày: Việc chẩn đoán sớm HIV có thể được thực hiện 7 ngày sau khi có nguy cơ. Một kỹ thuật chẩn đoán rất nhanh sử dụng hệ thống hoàn toàn tự động, phương pháp xét nghiệm này sử dụng phản ứng chuỗi polymerase (PCR) hoặc NAT (khuếch đại axit nucleic) để phát hiện mức độ rất thấp của virus

• Xét nghiệm HIV sau 1 tháng: Phương pháp này rất tốt và sẽ phát hiện hầu hết những người nhiễm HIV trong khoảng thời gian từ 14 đến 21 ngày. 
• Cách tiếp cận dựa trên nguyên tắc: Kháng nguyên vẫn rất cao trong những tháng đầu tiên sau khi nhiễm HIV, giảm khi giảm tải lượng virus HIV, nhưng  không bao giờ biến mất.
• Xét nghiệm  kháng thể HIV 1-2: Xét nghiệm này phát hiện hơn 99% những người mới  nhiễm HIV và cho kết quả dương tính sau 6 tuần kể từ khi họ có nguy cơ.
• Xét nghiệm HIV 3 tháng, 6 tháng: Đây là thời điểm chính xác nhất để làm xét nghiệm HIV nhanh một mình.

Nguyên tắc hoạt động của xét nghiệm Eilsa HIV:

Xét nghiệm HIV Elisa bao gồm 4 loại, do đó nguyên tắc làm việc của chúng cũng  khác nhau:

• Xét nghiệm Elisa HIV trực tiếp 

Chủ yếu được sử dụng cho mục đích định tính, không thường xuyên sử dụng cho định lượng. Với ưu điểm vượt trội chỉ một lần ủ bệnh, Elisa HIV trực tiếp giúp tiết kiệm thời gian và kiểm soát  điều kiện  xét nghiệm ở mức tối thiểu.

• Xét nghiệm Elisa HIV gián tiếp:

Các kháng thể chống HIV trong máu của bệnh nhân được kết hợp  với các kháng nguyên của virus HIV, đã có sẵn. Phức hợp này được nhận biết đặc biệt bởi liên hợp kháng thể kháng Ig liên kết với enzym và cho phản ứng tạo màu với cơ chất thích hợp. Lượng kháng thể kháng HIV trong mẫu thử tỷ lệ thuận với giá trị mật độ quang của phản ứng màu.

• Xét nghiệm Elisa HIV cạnh tranh :

Thử nghiệm  dựa trên sự cạnh tranh giữa kháng thể chống HIV có trong mẫu và kháng thể kháng HIV liên kết với enzym liên kết với kháng nguyên trong giếng. Lượng kháng thể trong mẫu tỷ lệ nghịch với giá trị mật độ quang. 

Trung tâm thực hiện xét nghiệm Elisa HIV phải đạt chứng chỉ CAP với kết quả chính xác trong thời gian ngắn.

• Xét nghiệm Sanwich Elisa:

Các kháng thể kháng HIV có trong mẫu liên kết đặc biệt với kháng nguyên cố định trong giếng và được phát hiện bởi kháng nguyên virus liên kết với enzym. Lượng kháng thể kháng HIV có trong mẫu tỷ lệ thuận với giá trị mật độ quang của phản ứng màu.

Cách thực hiện xét nghiệm Elisa HIV 

Toàn bộ quá trình thực hiện xét nghiệm HIV Elisa rất đơn giản. Tại bệnh viện hoặc tại nhà, một mẫu máu được lấy từ người được xét nghiệm và gửi đến phòng thí nghiệm. Tại đây, kỹ thuật viên  phòng thí nghiệm đặt mẫu vào đĩa petri có chứa  kháng nguyên nghi ngờ có liên quan đến HIV.

Sau đó, kỹ thuật viên đưa enzym vào  đĩa và quan sát cách máu của đối tượng thử nghiệm phản ứng  với kháng nguyên của enzym. Nếu máu của đối tượng có chứa kháng thể với kháng nguyên, chúng sẽ liên kết với nhau. Nếu que thử đổi màu, nghĩa là bạn đã dương tính với HIV.

Hội chứng suy giảm miễn dịch HIV không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu khiến người bệnh khó biết mình mắc bệnh, đã bị chẩn đoán nhầm là một bệnh nhiễm khuẩn thông thường. Hậu quả không mong muốn xảy ra  là  bệnh nhân có thể lây nhiễm cho cộng đồng lúc này.

Mức độ chính xác của xét nghiệm Elisa HIV 

Nếu  xét nghiệm ELISA HIV dương tính, người đó có thể  bị nhiễm HIV. Tuy nhiên, xét nghiệm này có khả năng sẽ cho kết quả dương tính giả. Có nghĩa là, ngay cả khi người đó không có virus, nó vẫn dương tính.

Ví dụ: mắc một số bệnh như bệnh Lyme, giang mai hoặc lupus ban đỏ và  có thể  nhận được kết quả dương tính giả với HIV khi làm xét nghiệm ELISA HIV. 

Do đó, kết quả  ELISA dương tính yêu cầu xét nghiệm nâng cao hơn để xác nhận độ chính xác. Các xét nghiệm này bao gồm  xét nghiệm  kháng thể HIV1 / 2 và xét nghiệm axit nucleic (NAT). Nếu vẫn dương tính, rất có thể bạn đã  nhiễm HIV. 

Xét nghiệm ELISA có thể không phát hiện được HIV ngay cả khi bạn đã có virus. Điều này có thể xảy ra nếu bạn xét nghiệm quá sớm và cơ thể bạn chưa tạo đủ kháng thể (để chống lại virus ).

Giai đoạn đầu của nhiễm HIV được gọi là ‘thời kỳ cửa sổ’, khi một người đã  nhiễm HIV nhưng lại trở nên âm tính với HIV. 

Theo CDC, giai đoạn cửa sổ thường kéo dài từ 3 đến 12 tuần. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, có thể  mất đến 6 tháng để cơ thể sản xuất đủ  kháng thể.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng âm tính giả hay dương tính giả

Phân bố huyết thanh hoặc chất nền không đúng tỷ lệ (nguyên nhân kỹ thuật ). 

• Thời gian ủ không đúng
• Quy trình làm sạch chưa được thực hiện đúng cách. 
• Bệnh nhân đang dùng một số loại thuốc cản trở khả năng phát hiện kháng thể của họ, gây ra kết quả không giống nhau hoặc bệnh nhân có thể đang trong giai đoạn cửa sổ.

Hướng khắc phục tình trạng âm tính giả hay dương tính giả

• Thực hiện tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật xét nghiệm, kỹ thuật micropipette.
• Máy móc yêu cầu kiểm tra và bảo dưỡng thường xuyên. 
• Kết quả không rõ ràng yêu cầu thử nghiệm lần thứ hai. 
• Đối với bệnh nhân  trong thời kỳ cửa sổ, sau 3 tháng cần phải khám lại lần 2