COTRIMOXAZOLE – Điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội cho người nhiễm HIV

Cotrimoxazole là gì?

• Cotrimoxazole là thuốc kháng sinh kết hợp gồm Sulfamethoxazole và Trimethoprim, có tác dụng diệt khuẩn phổ rộng.
• Được sử dụng để dự phòng và điều trị nhiễm trùng cơ hội ở người nhiễm HIV, đặc biệt là viêm phổi do Pneumocystis jirovecii (PCP), toxoplasma và nhiễm trùng đường ruột.
• WHO khuyến cáo Cotrimoxazole là thuốc thiết yếu trong chăm sóc HIV, giúp giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh có miễn dịch suy giảm.

Thành phần hoạt chất

• Sulfamethoxazole 400mg
• Trimethoprim 80mg

Công dụng và chỉ định

• Dự phòng viêm phổi PCP ở người nhiễm HIV có CD4 < 200 tế bào/mm³
• Dự phòng toxoplasma ở người có CD4 < 100 tế bào/mm³ và có kháng thể dương tính
• Dự phòng nhiễm trùng huyết, viêm não, tiêu chảy kéo dài
• Điều trị các nhiễm khuẩn như viêm phổi, viêm tai, nhiễm trùng đường tiểu, nhiễm trùng tiêu hóa…

Tác dụng của Cotrimoxazole ở người nhiễm HIV

• Giảm nguy cơ nhiễm viêm phổi do Pneumocystis jirovecii
• Giảm tỷ lệ mắc các nhiễm trùng cơ hội khác như toxoplasma, salmonella
• Giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong ở người HIV có miễn dịch kém

Cách dùng và liều dùng

• Liều dự phòng: 1 viên Cotrimoxazole 960mg/lần/ngày
• Uống sau ăn để hạn chế kích ứng dạ dày
• Duy trì liên tục cho đến khi CD4 ≥ 200 tế bào/mm³ trong ít nhất 3 tháng nhờ điều trị ARV hiệu quả
• Liều có thể điều chỉnh tùy theo tình trạng lâm sàng và chỉ định của bác sĩ.

Tác dụng phụ có thể gặp

Thường gặp:

• Phát ban nhẹ, buồn nôn, nôn
• Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy
• Tăng nhạy cảm với ánh nắng
• Hiếm gặp nhưng nghiêm trọng:
• Phản ứng da nặng: Hội chứng Stevens-Johnson, hoại tử da
• Giảm bạch cầu, tiểu cầu, thiếu máu
• Viêm gan, tăng men gan
• Cần ngưng thuốc và báo ngay với bác sĩ khi có dấu hiệu phát ban nặng, sốt cao, vàng da, lở miệng, mệt mỏi nhiều.

Chống chỉ định

• Dị ứng với sulfamethoxazole hoặc trimethoprim
• Suy gan, suy thận nặng không kiểm soát
• Thiếu hụt men G6PD (nguy cơ tan máu)

Thận trọng khi sử dụng

• Theo dõi công thức máu định kỳ nếu dùng lâu dài
• Uống nhiều nước trong ngày để giảm nguy cơ kết tinh niệu
• Cẩn trọng ở người cao tuổi hoặc có bệnh lý gan, thận, máu

Sử dụng trong thai kỳ và cho con bú

• Có thể dùng trong thai kỳ nếu thật sự cần thiết, đặc biệt ở giai đoạn 2–3
• Tham khảo bác sĩ trước khi sử dụng cho phụ nữ đang cho con bú

Xử trí khi dùng sai liều

• Quên liều: Uống ngay khi nhớ ra. Nếu gần liều kế tiếp thì bỏ qua, không uống gấp đôi
• Quá liều: Có thể gây buồn nôn, chóng mặt, lú lẫn, tổn thương thận → cần đến cơ sở y tế

Tương tác thuốc cần lưu ý

• Tăng nguy cơ phản ứng phụ khi dùng chung với: methotrexate, phenytoin, warfarin
• Thận trọng khi dùng cùng thuốc lợi tiểu (furosemide, thiazide)

Bảo quản

• Bảo quản nơi thoáng mát, dưới 30°C
• Tránh ánh nắng trực tiếp, nơi ẩm ướt
• Để xa tầm tay trẻ em

Lưu ý:
Cotrimoxazole là thuốc bắt buộc phải có trong chăm sóc người nhiễm HIV có miễn dịch suy giảm. Tuy nhiên, việc sử dụng cần theo dõi sát từ bác sĩ chuyên khoa để phòng ngừa biến chứng nặng và phản ứng dị ứng.